Cztery wieki historii

1684 - św. męcz. Gabriel urodził się w Zwierkach, 22 marca, jako jedyne dziecko Piotra i Anastazji Gowdel. Sakramentu chrztu, z imieniem archanioła Gabriela, udzielono mu w klasztornej cerkwi Zaśnięcia NMP w Zabłudowie.

1690 - niewinny sześciolatek pada ofiarą mordu. 11 kwietnia męcz. Gabriel zostaje uprowadzony przez dzierżawcę wsi ze Zwierek i potajemnie wywieziony do Białegostoku. Tutaj poddano go wymyślnym torturom, w wyniku których dziecko zmarło na skutek wykrwawienia. [1] Dokładne okoliczności śmierci nie są znane. Winowajca, pragnąc ukryć swoje przestępstwo, wyrzucił ciało chłopca na skraju lasu - miał nadzieję, że nieboszczyka rozszarpią dzikie zwierzęta.

1690 - po 9-ciu dniach od śmierci, 20 kwietnia, zwłoki chłopca odnaleziono na skraju rodzinnej wsi. Mimo upływu czasu na ciele nie zauważono procesów rozkładu. Męczennika pochowano na cmentarzu nieopodal cerkwi w Zwierkach. Akt kanonizacji na dzień 20 kwietnia (3 maja według nowego stylu) ustanawiał święto ku czci młodzieńca Gabriela - adoracji poddano datę odnalezienia relikwii.

1720 - po 30 latach od śmierci Gabriela, w czasie epidemii, podczas jednego z pogrzebów, naruszono grób "małego" męczennika. Okazało się, że ciało chłopca, mimo długiego przebywania w ziemi, nie uległo rozkładowi. Relikwie uroczyście przeniesiono do cerkwi w Zwierkach i złożono w podziemnej krypcie świątyni.

1746 - 26 lat później cerkiew w Zwierkach doszczętnie spłonęła. Ciało Gabriela jednak ocalało. Ogień częściowo opalił jedynie rączkę męczennika, a pod wpływem dymu moszczy przybrały brązowawy kolor. Ocalałe w tak niezwykły sposób relikwie ze zgliszcz cmentarnej krypty przeniesiono do klasztoru Zaśnięcia NMP w Zabłudowie i umieszczono w prezbiterium głównej świątyni. Tutaj zanotowano nowe cudo: opalona rączka zagoiła się i na nowo pokryła skórą.

1752 - archimandryta słuckiego monasteru, Dosyteusz (Goljachowski), układa ku czci św. Gabriela troparion i kondakion - używane do dnia dzisiejszego. [2]

1755 - po 65 latach od śmierci, za zgodą patriarchy konstantynopolitańskiego Cyryla V, moszczy "małego" męczennika z Zabłudowa przeniesione zostały do klasztoru Świętej Trójcy w Słucku (obecnie na Białorusi, wówczas w obrębie państwa polskiego). 300-kilometrową trasę ciało młodzieńca pokonało w specjalnym sarkofagu niesione na ramionach pielgrzymów. Relikwie złożono w ozdobnej trumience, którą następnie ustawiono w ołtarzu refektarzowej cerkwi. Okres pobytu św. Gabriela w Słucku spowodował, że od nazwy tej miejscowości przypisywać mu zaczęto przydomek: "słucki".

1820 - w 100-ną rocznicę odkrycia relikwii męcz. Gabriel został zaliczony do grona świętych. Akt kanonizacji ogłoszono w Słucku, a dokonał tego Grzegorz V, patriarcha Konstantynopola.

1894 - w Zwierkach, na miejscu, gdzie stał dom rodziny Gowdelów, z błogosławieństwa biskupa brzeskiego Józefa, wybudowana została drewniana kaplica (spłonęła w pożarze wsi w 1902 roku - z pożogi ocalała jedynie ikona świętego męczennika oraz krzyż). W tym samym czasie zawiązuje się tradycja organizowania corocznych procesji z Zabłudowa do Zwierek.

1897 - z dobrowolnych ofiar wiernych wykonano ze srebra nowy relikwiarz, w którym spoczęło ciało świętego. Na moszczy nałożono jedwabną koszulkę. Poprzedni, drewniany sarkofag (wraz z cząsteczką relikwii) z błogosławieństwa biskupa grodzieńskiego i brzeskiego Michała (Jermakow) oraz biskupa białostockiego Włodzimierza (Tichonicki) przeniesiono w czerwcu 1908 roku ze Słucka do Białegostoku - po ponad 150 latach syn zabłudowskiej ziemi wracał w rodzinne strony.

1908 - arcybiskup wołyński i żytomirski Antoni (Chrapowicki) układa tekst pełnego nabożeństwa poświęconego młodzieńcowi Gabrielowi. Ławra w Poczajowie publikuje ów ryt drukiem, a Świątobliwy Synod Ruskiej Prawosławnej Cerkwi (Polska w tym czasie była po zaborami i nie istniała na mapach Europy) zatwierdza służbę.

1908 - dnia 7 czerwca procesja z cząsteczką moszczej św. Gabriela przekracza obecną granicę państwową i ze Swisłoczy przez Jałówkę, Nową Wolę, Potokę, Zabłudów, Zwierki oraz Dojlidy dociera do Białegostoku. Relikwie złożono w katedralnym soborze św. Mikołaja. [3]

1912 - kolejna "przeprowadzka" moszczej. Antysemickie wystąpienia na Podlasiu wymuszają przeniesienie relikwiarza z białostockiej katedry do monasteru Zwiastowania NMP w Supraślu. [4]

1915 - I wojna światowa. Ewakuując się do Moskwy biskup Włodzimierz, w obawie przed zbliżającym się frontem, zabiera z Supraśla sarkofag z relikwiami św. Gabriela. Moszczy czasowo umieszczono w Pokrowskim soborze (Opieki Matki Bożej) - cerkiew ta znana jest również pod nazwą: sobór św. Wasilija Błażennogo (na Placu Czerwonym). [5] W 1920 roku, na mocy decyzji Rady Komisarzy Ludowych ZSRR o planowej likwidować relikwii świętych, przywiezioną przez bpa Włodzimierza nietlenną cząsteczkę skonfiskowano i umieszczono w muzeum celem tzw. "badań naukowych".

wiek XX, lata 30. - komunistyczne władze Radzieckiej Rosji dokonują kasaty klasztoru w Słucku. Srebrna trumienka (z 1897 roku) z relikwiami św. Gabriela zostaje zarekwirowana i skatalogowana na stanie Muzeum Ateizmu w Mińsku.

1942 - w chaosie, który zapanował w wyniku działań wojennych po napaści III Rzeszy na ZSRR, mieszkańcom Mińska udało się przenieść moszczy "małego" męczennika do katedralnej cerkwi Przemienienia Pańskiego w tym mieście. Relikwie umieszczono w prostej, drewnianej trumience.

1943 - staraniem ks. Aleksego Znosko, proboszcza cerkwi Narodzenia NMP we wsi Swisłocz, powstał akatyst do św. Gabriela. Cerkiewne władze zatwierdziły tekst i zdecydowały by dołączono do niego pochodzącą z 1855 roku modlitwę ku czci św. młodzieńca - autorstwa ihumena Modesta, rektora słuckiego seminarium.

1944 - relikwie "małego" męczennika ponownie zmieniają miejsce swego spoczynku. Z błogosławieństwa mińskiego arcybiskupa Filoteusza (Narko) smoleński biskup Stefan (Ewbo) przewozi je do cerkwi Opieki Matki Bożej w Grodnie. [6] Dalsze losy moszczej owiane są mrokiem tajemnicy. Wiadomo jedynie, że nietlenne ciało przez kilkadziesiąt ostatnich lat przechowywano w piwnicach miejscowego klasztoru Narodzenia NMP (zamienionego przez władze komunistyczne w magazyny materiałów). Jednak ani wilgoć, ani skrajnie nieprzyjazne warunki, nie naruszyły relikwii.

1985 - niemal po 300 latach od dnia śmierci, św. Gabriel zostaje patronem Rady Diecezjalnej Młodzieży przy diecezji białostocko-gdańskiej. Nieco później całe Bractwo Młodzieży Prawosławnej w Polsce, widząc w "małym" męczenniku wzór trwania w wierze przodków, przyjmuje go za swego patrona i niebiańskiego opiekuna.

1992 - z błogosławieństwa arcybiskupów białostockiego i gdańskiego Sawy oraz grodzieńskiego i wołkowyskiego Walentyna w dniach 21-23 września moszczy św. Gabriela przeniesione zostają z Grodna do Białegostoku. [7] Ciemnobrązową, dębową trumienkę z przeszklonym wiekiem umieszczono w soborze św. Mikołaja, w południowym skrzydle świątyni. Uroczystości ściągnęły do Białymstoku ponad 120 000 wiernych, a ich podniosły charakter sprawił, że nazwano je "drugą Paschą". Od pierwszych dni relikwiami zaopiekowały się zakonnice z erygowanego w białostockich Dojlidach klasztoru Narodzenia NMP. Postanowiono, że co tydzień, we wtorki wieczorem (dzień przeniesienia relikwii), w katedrze św. Mikołaja celebrowany będzie akatyst ku czci św. młodzieńca. Sobór Biskupów Polskiej Autokefalicznej Cerkwi Prawosławnej ustanowił datę przeniesienia moszczej - 22 września - drugim świętem ku czci św. Gabriela.

1993 - zapoczątkowano coroczne uczestnictwo relikwii "małego" męczennika w pieszej pielgrzymce, która 2 maja wyrusza z Białegostoku do zabłudowskiej cerkwi Zaśnięcia NMP (od roku 1996 do świątyni w Zwierkach). [8]

1995 - w 3 lata po przeniesieniu relikwii św. Gabriela z Grodna do Białegostoku podjęto decyzję, by w rodzinnej wsi "małego" Gowdela wybudować cerkiew-pomnik ku czci syna zabłudowskiej ziemi. 2 maja na działce nr 303 w Zwierkach stanął prawosławny krzyż i dokonano poświęcenia placu pod budowę świątyni. Bryłę Domu Bożego zaprojektowała mgr Irena Małafiejew. 28 kwietnia 1996 roku pod zwierkowską cerkiew założono kamień węgielny. Uroczystościom przewodniczył ówczesny arcybiskup białostocki i gdański Sawa (Hrycuniak). [9]
20 padziernika 2012 roku, po szesnastu latach budowy, świątynię konsekrowano.

1998 - nietlenne ciało św. męczennika, 6 września, złożono w nowym relikwiarzu. Wykonaną ze srebra trumienkę zdobi piękna ornamentyka. Wieko upiększa rzeźbiony w jasnym marmurze wizerunek świętego. Autorem projektu jest mgr Jerzy Grygorczuk. Sarkofag, w którym moszczy św. Gabriela przeniesiono z Grodna do Białegostoku, od 1998 roku przechowywany jest w nawie głównej klasztornej cerkwi w Dojlidach. [10]

2003 - obchody święta patrona dzieci i młodzieży w dniu 3 maja zwieńczyło poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę klasztoru w Zwierkach. Uroczystościom przewodniczył biskup białostocki i gdański Jakub (Kostiuczuk) oraz biskup bielski Grzegorz (Charkiewicz). W 1992 roku obaj byli jeszcze mnichami supraskiego monasteru - z ramienia diecezji powierzono im "opiekę" nad moszczami. [11]

2007 - w przededniu święta ku czci młodzieńca Gabriela, 2 maja, w miejscu, gdzie w 1720 roku odnaleziono zwłoki św. męczennika ustawiono i poświęcono pamiątkowy krzyż. Nabożeństwu przewodniczył biskup bielski Grzegorz. [12]

1690 - [1] Męczeństwo św. Gabriela

1752 - [2]

TROPARION, ton 5

Swiatyj Mładiencze Hawriile, Ty za probodiennaho nas radi ot złych ludiej w rebra probodien był jesi, i za istoszczywszaho krow swoju za nas, wsie tieło Twoje na istoszczenije krowie w lutyja jazwy priedał jesi, nynie że wo sławie wiecznoj s Nim wiesieliszisia. Tiem że pominaj tamo i nas, zdie cztuszczich Tia, prosia nam zdrawija tielesiem i spasienija duszam naszym.

KONDAKION, ton 6

W bogochranimoj wiesi Zwierki rożdiennyj Muczenicze Christow Hawriile, tamo Swoje małoletstwo pożiwszi. Tamo iz otczaho doma lestiju pochiszczen byst` ot lutych ludiej, i wsia poriadu lutie pretierpiew, w otieczestwo niebiesnoje wsieliłsia jesi. Sochraniaj nas ot wsiakich napastiej i skorbiej, i umoli, molim Tia, ułucziti i nam wiecznoje nasledije Twoje.

1908 - [3] Sobór św. Mikołaja Cudotwórcy w Białymstoku

1912 - [4] Cerkiew pw. Zwiastowania NMP - świątynia główna klasztoru w Supraślu

1915 - [5] Sobór Pokrowski (Opieki Matki Bożej) w Moskwie na Placu Czerwonym (cerkiew św. Wasilija Błażennogo)

1944 - [6] Katedralna cerkiew pw. Pokrowy M.B. (Opieki Matki Bożej) w Grodnie (Białoruś) - z tej świątyni 21 września 1992 roku relikwie św. Gabriela wyruszyły w drogę do Polski